Uçakla seyahat, artık küresel bir norm haline geldi. Ancak bu devasa makinelerin üretimi, otomobil üretiminden çok daha zorlu, maliyetli ve teknolojik bir süreçtir. Bir yolcu uçağını sıfırdan tasarlamak, geliştirmek ve uluslararası havacılık otoritelerinden (FAA ve EASA) güvenlik sertifikaları almak, on yıllar süren devasa bir sermaye yatırımı gerektirir. Bu durum, yolcu uçağı üretim pazarını, uzun yıllardır sadece birkaç ülkenin domine ettiği bir yapıya dönüştürmüştür. Bu ülkeler, sadece kendi filolarının değil, aynı zamanda dünya genelindeki ticari havacılığın da geleceğini belirler.
YOLCU UÇAĞI ÜRETİMİ NEDEN BU KADAR ZOR?
Yolcu uçağı üretimini zor ve niş bir sektör haline getiren temel engeller şunlardır:
- Sıkı Güvenlik Sertifikasyonları: Bir uçağın yolcu taşıyabilmesi için, ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) ve Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA) gibi kuruluşlardan çok katı güvenlik sertifikaları alması gerekir. Bu süreç, yıllar sürer ve milyonlarca dolar maliyet gerektirir.
- Yüksek Sermaye İhtiyacı: Yeni bir yolcu uçağı modeli geliştirmek ve seri üretime geçmek için gereken Ar-Ge ve fabrika yatırımları, on milyarlarca doları bulabilir.
- Tedarik Zinciri ve Teknolojik Altyapı: Bir uçak, motorlardan aviyoniklere kadar binlerce farklı parçanın kusursuz entegrasyonunu gerektirir. Bu da, yüksek teknolojiye sahip, güvenilir bir uluslararası tedarik zinciri ve havacılık mühendisliği altyapısı gerektirir.
DÜNYAYI UÇURAN İKİ GÜÇ
Yolcu uçağı üretim pazarının %80’den fazlası, tarihsel olarak ABD ve Avrupa Birliği’nin kontrolündedir. Bu durum, bir “duopoly” (iki kutuplu pazar) olarak adlandırılır.
- ABD – Boeing: Amerika Birleşik Devletleri, Boeing şirketi aracılığıyla havacılıkta uzun yıllardır liderliğini sürdürmüştür. Boeing 737, 747 (Jumbo Jet), 777 ve 787 (Dreamliner) gibi ikonik modelleriyle tanınan Boeing, havacılık sektöründe küresel bir standardı temsil eder. Boeing’in filosunun büyüklüğü ve uçaklarının güvenilirliği, ABD’nin bu alandaki teknolojik ve mühendislik üstünlüğünün bir göstergesidir.
- Avrupa Birliği – Airbus: Fransa, Almanya, İspanya ve Birleşik Krallık gibi ülkelerin ortaklığıyla kurulan Airbus, Boeing’in en büyük rakibidir. Airbus A320, A350 ve dünyanın en büyük yolcu uçağı olan A380 gibi modelleriyle tanınan Airbus, özellikle Avrupa hava sahasında ve küresel çapta güçlü bir pazar payına sahiptir. Airbus’ın başarısı, çok uluslu bir mühendislik işbirliğinin en iyi örneğidir.
ÇİN VE RUSYA’NIN HAMLELERİ
ABD ve Avrupa’nın hakimiyetini kırmak isteyen Çin ve Rusya, son yıllarda büyük devlet destekli projelerle pazara girmeye çalışmaktadır:
- Çin – COMAC: Çin Ticari Uçak Şirketi (COMAC), ARJ21 (bölgesel jet) ve C919 gibi modellerle bu pazara iddialı bir giriş yapmıştır. C919, orta menzilli pazarın devi olan Boeing 737 ve Airbus A320’ye doğrudan rakip olarak tasarlanmıştır. Çin, bu hamlelerle hem kendi devasa iç pazarını beslemeyi hem de küresel pazarda bir oyuncu olmayı hedeflemektedir.
- Rusya – UAC / Sukhoi: Rusya Birleşik Uçak Şirketi (UAC) çatısı altındaki Sukhoi Superjet 100 ve geliştirilmekte olan daha büyük yolcu uçakları, Rusya’nın küresel pazarda tekrar yer edinme çabasını göstermektedir. Ancak bu uçaklar, uluslararası pazarlara giriş ve batılı güvenlik sertifikaları alma konusunda zorluklarla karşılaşmaktadır.
BREZİLYA VE KANADA MİRASI
Küresel devlerin yanı sıra, bölgesel yolcu uçağı pazarında öne çıkan ülkeler de vardır:
- Brezilya – Embraer: Brezilya merkezli Embraer, 70 ila 150 koltuk kapasiteli bölgesel jet pazarının tartışmasız lideridir. E-Jet serisi, kısa ve orta mesafeli uçuşlarda havayolları için son derece verimli ve popüler bir seçenektir.
- Kanada – Bombardier Mirası: Kanada’nın Bombardier şirketi, geçmişte başarılı bölgesel jetler üretmiştir. Ancak son yıllarda ticari havacılık bölümünü Airbus’a satarak sektördeki rolünü değiştirmiştir.
Havacılığın geleceği, sadece yolcu kapasitesini artırmaktan çok, yakıt verimliliği, sürdürülebilirlik ve yeni nesil malzemeler üzerine odaklanmaktadır. Kompozit malzemelerin kullanımı, daha aerodinamik tasarımlar ve elektrikli/hibrit motorların araştırılması, üreticileri sürekli inovasyona zorlamaktadır. Gelecekte, Çin’in COMAC’ı gibi oyuncuların pazar payını artırmasıyla birlikte, Boeing ve Airbus’un pazar hakimiyeti değişebilir.
